Συμπεράσματα από τις φοιτητικές εκλογές

Τα φετινά αποτελέσματα των φοιτητικών εκλογών αναδεικνύουν εκ νέου τις τάσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στους φοιτητές τα τελευταία χρόνια. 

Η ΔΑΠ, η παράταξη της ΝΔ, για άλλη μια χρονιά έπεσε σε ποσοστά και απόλυτο αριθμό ψήφων τόσο στα ΑΕΙ όσο και στα ΤΕΙ, αλλά η πτώση της αυτή ήταν επίσης για άλλη μια χρονιά, σχετικά μικρή. Η διατήρηση των υψηλών ποσοστών της ΔΑΠ (37,8% στα ΑΕΙ και 45,8% στα ΤΕΙ) είναι συνέπεια των αυταπατών που υπάρχουν σε τμήματα των φοιτητών για τη δυνατότητά τους να αποφύγουν τις συνέπειες της κρίσης αυξάνοντας τους τίτλους σπουδών τους. 

Φυσικά, υπάρχει και ένα τμήμα φοιτητών με καριερίστικα στοιχεία, που στρέφεται στην ΔΑΠ με την προοπτική, μέσω των διασυνδέσεών της με το καθηγητικό κατεστημένο και την κομματική γραφειοκρατία της ΝΔ, να ολοκληρώσουν ευκολότερα τις σπουδές τους ή ακόμα και να ενταχθούν στον κομματικό μηχανισμό της ΝΔ ή τον αστικό κρατικό μηχανισμό. Ακόμα, ένα μειοψηφικό κομμάτι αυτού του καριερίστικου τμήματος φοιτητών που στρεφόταν εναλλακτικά στην ΠΑΣΠ είναι βέβαιο πως εγκατέλειψε το «καράβι που βουλιάζει» και στράφηκε στην ΔΑΠ, μετριάζοντας έτσι σε ένα βαθμό την πτωτική της πορεία. 

Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι στα ποσοστά της η ΔΑΠ εγκολπώνεται την υποστήριξη μερίδας φοιτητών προς την ακροδεξιά, καθώς δεν υπάρχουν ανεξάρτητες φοιτητικές παρατάξεις προσκείμενες στους ΑΝΕΛ και τη Χρυσή Αυγή – μια ένδειξη των προοδευτικών παραδόσεων του ελληνικού φοιτητικού κινήματος.

«Ελεύθερη πτώση» της ΠΑΣΠ – δυσδιάκριτη άνοδος της Αριστεράς

Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο των φετινών εκλογών είναι για άλλη μια χρονιά, η κατάρρευση της υποστήριξης για την ΠΑΣΠ. Η ΠΑΣΠ σημείωσε και πάλι μικρή πτώση σε ποσοστά και απόλυτους αριθμούς ψήφων στα ΤΕΙ ενώ στα ΑΕΙ συνεχίστηκε η «ελεύθερη πτώση» που έχει ξεκινήσει από το 2010. Χάνοντας 2.500 ψήφους και 3,5% στα ΑΕΙ, βρίσκεται πλέον στους 7.050 ψήφους και σε ποσοστό 11,2%, όταν το 2010 είχε πάρει περισσότερες από 21.000  ψήφους και ποσοστό 29%! Είναι σαφές ότι, σε παραλληλία με την κατάρρευση της απήχησης του ΠΑΣΟΚ μετά την εμπειρία της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου, ένα τεράστιο τμήμα φοιτητών γύρισε την πλάτη στην ΠΑΣΠ.

Η πτώση αυτή της ΠΑΣΠ όμως, δεν συνοδεύτηκε παρά μόνο από μια πολύ δυσδιάκριτη άνοδο των αριστερών παρατάξεων – όχι όλων μάλιστα. Πιο συγκεκριμένα, η παράταξη που πρόσκειται στο ΚΚΕ (ΠΚΣ) ανέβασε τα ποσοστά της σε ΑΕΙ και ΤΕΙ μόνο κατά 0,9% και 0,3% αντίστοιχα. Μάλιστα, στα ΤΕΙ, όπου είχαμε μια πιο αισθητή αύξηση της αποχής που επέφερε πτώση σε απόλυτο αριθμό ψήφων για όλες τις παρατάξεις, αυτό ίσχυσε και για την ΠΚΣ.

Ο λόγος για τον πολύ περιορισμένο χαρακτήρα της ανόδου της ΠΚΣ, οφείλεται φυσικά στην επιμονή της ηγεσίας της σε μια σεχταριστική και διασπαστική τακτική. Η συνεχής άνοδος που η ΠΚΣ γνωρίζει στα ΑΕΙ τα τελευταία 5 χρόνια, τόσο σε ποσοστά όσο και σε απόλυτο αριθμό ψήφων, είναι πολύ πιο ισχνή από την αντίστοιχη πτώση της ΠΑΣΠ. Είναι ακόμα χαρακτηριστικό ότι παρά την άνοδο αυτή, απέχει αρκετά από τον απόλυτο αριθμό ψήφων που συγκέντρωνε μέχρι το 2008, δηλαδή πριν ξεκινήσει μια τριετής (2009-2011) πτώση της, που αναμφίβολα ήταν συνέπεια της διασπαστικής τακτικής της ηγεσίας της στο φοιτητικό κίνημα του 2006-2007 και την εξέγερση της μαθητικής νεολαίας του Δεκέμβρη του 2008.

Τα ΕΑΑΚ από την άλλη, είχαν τυπικά τα λιγότερο καλά αποτελέσματα από τις άλλες δυο παραδοσιακές αριστερές παρατάξεις. Γνώρισαν ελαφριά πτώση για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά σε απόλυτο αριθμό ψήφων σε ΑΕΙ και ΤΕΙ και μικρή ποσοστιαία άνοδο μόνο στα ΑΕΙ. Η αδυναμία των ΕΑΑΚ να ωφεληθούν από την μαζική φυγή ψηφοφόρων από την ΠΑΣΠ, αντανακλά αφενός την αδυναμία της γενικότερης κοινωνικής απήχησης των οργανώσεων που τα στηρίζουν (ΑΝΤΑΡΣΥΑ και άλλες αριστερές οργανώσεις) και αφετέρου το ότι οι αριστερίστικες μέθοδοι της ηγεσίας τους, όπως για παράδειγμα η διαρκής επιμονή σε σχεδιασμό για καταλήψεις διαρκείας, διευρύνουν το χάσμα που αναπόφευκτα τείνει να δημιουργηθεί ανάμεσα στην πρωτοπορία και τις ευρύτερες μάζες των φοιτητών, μέσα σε συνθήκες υποχώρησης του φοιτητικού κινήματος. 

Ταυτόχρονα όμως, τα ΕΑΑΚ παραμένουν στα ΑΕΙ αναμφίβολα η δεύτερη μαζικότερη αριστερή παράταξη, ωφελούμενα από την δυσαρέσκεια που προκαλεί στους αριστερούς φοιτητές από τη μια ο σεχταρισμός της ηγεσίας της ΠΚΣ και από την άλλη η απολογητική για την δεξιά στροφή της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ στάση της ηγεσίας της Αριστερής Ενότητας (θα επανέλθουμε παρακάτω). Έτσι λοιπόν, με την ΠΑΣΠ να βρίσκεται σε διαρκή πτώση, μετά την ΠΚΣ που ανέβηκε πέρσι στη δεύτερη θέση σε ΑΕΙ και ΤΕΙ ξεπερνώντας την, φέτος και τα ΕΑΑΚ βρέθηκαν πάνω από την ΠΑΣΠ στα ΑΕΙ, η οποία υποβιβάστηκε πλέον στην τέταρτη θέση.

Τέλος, η Αριστερή Ενότητα (ΑΡΕΝ) σημείωσε τυπικά την μεγαλύτερη άνοδο στα ΑΕΙ, αυξάνοντας την απήχησή της κατά 1,2 ποσοστιαίες μονάδες και κατά περισσότερους από 600 ψήφους, αλλά έπεσε σε ποσοστό και αριθμό ψήφων στα ΤΕΙ. Παρά την τυπική άνοδο στα ΑΕΙ, τα αποτελέσματά αυτά συνιστούν σοβαρή αποτυχία για την παράταξη που πρόσκειται στον ΣΥΡΙΖΑ. Τα ποσοστά και ο απόλυτος αριθμός ψήφων της παραμένουν πολύ χαμηλά στα ΑΕΙ και ιδιαίτερα στα ΤΕΙ (7,5% και 2,1% αντίστοιχα) και την κρατάνε σε μια θέση αρκετά χαμηλότερα από την καταρρέουσα ΠΑΣΠ αλλά και πιο χαμηλά από αποτελέσματα που η ίδια η ΑΡΕΝ είχε επιτύχει σε κάποιες από τις προηγούμενες εκλογές των τελευταίων χρόνων. Αυτό αποτελεί μια δυναμική τελείως αναντίστοιχη της απήχησης που έχει ο ΣΥΡΙΖΑ στους φοιτητές (της τάξης του 30%), ιδιαίτερα όταν μόλις πρόσφατα το νέο Υπουργείο Παιδείας ακύρωσε τις διαγραφές φοιτητών. 

Ποιες είναι οι βασικές αιτίες αυτής της αδυναμίας της ΑΡΕΝ; Καταρχάς, η ηγεσία της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ και της ΑΡΕΝ έχει επιδείξει διαχρονική αδυναμία να χτίσει ρίζες για την παράταξη μέσα στους φοιτητές. Αυτή η διαχρονική αδυναμία έχει οξυνθεί τόσο για οργανωτικούς όσο και για πολιτικούς λόγους το τελευταίο διάστημα. Αφενός η Νεολαία ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε μια κατάσταση διάλυσης εξαιτίας της παραλυτικής, άνευ αρχών φραξιονιστικής σύγκρουσης ανάμεσα στις δυο βασικές τάσεις («Ανασύνθεση» και «Αριστερή Κίνηση») που έχουν αναφορά στην ηγετική πλειοψηφία του ΣΥΡΙΖΑ. Αφετέρου, η ηγεσία της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ και της ΑΡΕΝ δεν έχει κρατήσει μια ξεκάθαρα κριτική στάση απέναντι στη δεξιά στροφή της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ προεκλογικά και τις συνεχείς υποχωρήσεις απέναντι στις απαιτήσεις των δανειστών και της ελληνικής άρχουσας τάξης από τις εκλογές κι έπειτα, με αποτέλεσμα να γίνεται απολογητής τους μέσα στο φοιτητικό κίνημα και αποδέκτης της απογοήτευσης που αυτές προκαλούν. 

Η υψηλή αποχή και η Αριστερά

Για πολλοστή συνεχόμενη χρονιά, ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά των φοιτητικών εκλογών ήταν η μεγάλη αποχή, η οποία στις φετινές εκλογές υπολογίζεται μεγαλύτερη του 50%. Παρ’ ότι ο αριθμός αυτός δίνει πλασματική εικόνα, καθώς προσμετρά φοιτητές που στην πραγματικότητα είναι ανενεργοί, είναι ξεκάθαρο ότι ένα πολύ μεγάλο τμήμα των φοιτητών δεν βλέπει κανένα κίνητρο για να συμμετάσχει στις φοιτητικές εκλογές. 

Έτσι, η έκφραση στα αποτελέσματα των εκλογών της αριστερής στροφής που συντελείται στους φοιτητές, μένει «στα μισά του δρόμου», καθώς περιορίζεται στην μεγάλη πτώση της ΠΑΣΠ χωρίς να συνοδεύεται από μια αντίστοιχη άνοδο για την παραδοσιακή φοιτητική Αριστερά. Στα ΤΕΙ αυτό το φαινόμενο παίρνει πιο οξυμένο χαρακτήρα: αφενός η συνεχής πτώση της ΠΑΣΠ τα τελευταία χρόνια έχει λιγότερο οξύ χαρακτήρα σε σχέση με τα ΑΕΙ και αφετέρου η φετινή «άνοδος» της παραδοσιακής Αριστεράς ήταν στην πραγματικότητα μια συγκριτικά μικρότερη πτώση σε σχέση με αυτήν της ΔΑΠ και της ΠΑΣΠ, τη στιγμή που η αποχή να αυξήθηκε σημαντικά.

Η νέα, δυσμενέστερη για τους φοιτητές αντικειμενική κατάσταση σχετικά με τις σπουδές τους, που έχει δημιουργηθεί στη βάση των αντι-εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων των προηγούμενων κυβερνήσεων και των συνεπειών της κρίσης, καθώς και η φάση υποχώρησης της ταξικής πάλης αποτελούν παράγοντες που εντείνουν τις διαθέσεις απογοήτευσης των φοιτητών και την απροθυμία τους να συμμετάσχουν ενεργά τη δραστηριότητα των Φοιτητικών Συλλόγων, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αναγνωριστούν ως μοναδικές αιτίες για την μεγάλη αποχή. Υπάρχουν και οι σημαντικές ευθύνες των ηγεσιών των αριστερών παρατάξεων.

Περιγράψαμε προηγουμένως τις βασικές αδυναμίες των ηγεσιών της καθεμιάς από τις βασικές αριστερές παρατάξεις. Ως αιτία που συμβάλλει στην αυξημένη αποχή θα πρέπει να προστεθεί η πολυδιάσπαση της φοιτητικής Αριστεράς. Με βάση το αθροιστικό ποσοστό ΠΚΣ, ΕΑΑΚ και ΑΡΕΝ στα ΑΕΙ, μια κοινή εκλογική κάθοδος των παρατάξεων αυτών για την υπεράσπιση του δημόσιου πανεπιστημίου, θα είχε δώσει όπως και πέρυσι σε ένα τέτοιο μέτωπο την πρωτιά και θα είχε αφήσει δεύτερη την ΔΑΠ! Στα ΤΕΙ θα μπορούσε να δημιουργήσει τον απαιτούμενο ενθουσιασμό για την μάχη των φοιτητικών εκλογών, ώστε να απειληθεί η πρωτιά της ΔΑΠ! 

Στην απουσία ενθουσιασμού για τη συμμετοχή στις φοιτητικές εκλογές συμβάλλει ακόμα, η έλλειψη αποφασιστικότητας των ηγεσιών των αριστερών παρατάξεων για την αγωνιστική επανίδρυση της ΕΦΕΕ, που μετατρέπει τις φοιτητικές εκλογές σε μια μάχη των φοιτητικών παρατάξεων για την απλή καταγραφή καλύτερων ποσοστών.

«Συντηρητικοποίηση» των φοιτητών; Προοπτικές του φοιτητικού κινήματος

Για το γεγονός λοιπόν, ότι στις φοιτητικές εκλογές αναδείχτηκε ξανά η ΔΑΠ ως πρώτη δύναμη αλλά και ότι η αποχή από αυτές ήταν για άλλη μια χρονιά πολύ μεγάλη δεν μπορούμε να αναζητήσουμε τις αιτίες αποκλειστικά στις αντικειμενικές συνθήκες που επιφέρουν μια υποτιθέμενη «συντηρητικοποίηση» των φοιτητών. Τα ίδια τα αποτελέσματα των φοιτητικών εκλογών των τελευταίων χρόνων αποδεικνύουν ότι τέτοια «συντηρητικοποίηση» δεν υφίσταται. Η ΠΑΣΠ βρίσκεται σε μια συνεχή «ελεύθερη πτώση» σε ΑΕΙ και ΤΕΙ, με την ΔΑΠ όχι να ωφελείται αλλά να χάνει και αυτή συνεχώς δυνάμεις και την φοιτητική Αριστερά αντίθετα, να αυξάνει τις δυνάμεις της. Έτσι, η ΠΚΣ έχει βρεθεί στην δεύτερη θέση σε ΑΕΙ και ΤΕΙ, ενώ στα ΑΕΙ και τα ΕΑΑΚ έχουν ξεπεράσει την ΠΑΣΠ και έρχονται στην τρίτη θέση. 

Ακόμα περισσότερο, είναι αδύνατο να μιλήσουμε για «συντηρητικοποίηση» βλέποντας το πώς ψήφισαν οι φοιτητές στις εθνικές εκλογές. Σύμφωνα με τις σχετικές έρευνες στους φοιτητές ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε πάνω από 30% και το ΚΚΕ πάνω από 6%, ενώ η ΝΔ πήρε 23% και το ΠΑΣΟΚ λιγότερο από 1%! 

Η αναζωογόνηση των Φοιτητικών Συλλόγων και του φοιτητικού κινήματος δεν είναι λοιπόν σε καμία περίπτωση κάτι αδύνατο εξαιτίας των αντικειμενικών συνθηκών που δημιούργησαν η κρίση και οι αντι-εκπαιδευτικές «μεταρρυθμίσεις». Αυτό που χρειάζεται είναι να δοθεί χώρος για να εκφραστεί η ριζοσπαστικοποίηση των φοιτητών. Οι ηγεσίες της φοιτητικής Αριστεράς οφείλουν να διορθώσουν τις λανθασμένες πολιτικές και τακτικές τους αλλά και να εξαλείψουν κάθε «συντεχνιακό» χαρακτηριστικό από το φοιτητικό κίνημα και να συνδέσουν τα φοιτητικά ζητήματα με τα γενικότερα πολιτικά ζητήματα – όπως η ανεργία – που αφορούν την μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία, συμπεριλαμβανομένων των φοιτητών. Η σύνδεση αυτή οφείλει να συνοδευτεί από τη σύνδεση των αγώνων του φοιτητικού κινήματος με τους αγώνες και τα αιτήματα των εργαζομένων και από την υιοθέτηση των απαραίτητων μεταβατικών, σοσιαλιστικών διεκδικήσεων για την ανατροπή του καπιταλισμού!

Πάτροκλος Ψ.