Ο Μάης του ’68 ήταν η μεγαλύτερη γενική απεργία στην ιστορία. Το πανίσχυρο αυτό κίνημα ξέσπασε στην κορύφωση της μεταπολεμικής οικονομικής ανόδου του καπιταλισμού. Τότε, όπως και μέχρι σήμερα, οι αστοί και οι απολογητές τους έδιναν συγχαρητήρια στους εαυτούς τους λέγοντας ότι οι επαναστάσεις και η ταξική πάλη αποτελούν στοιχεία του παρελθόντος. Γρήγορα όμως ήρθαν τα γαλλικά γεγονότα του 1968, που φάνηκαν σαν κεραυνός εν αιθρία. Η πλειοψηφία της επίσημης Αριστεράς αιφνιδιάστικε από τα γεγονότα, αφού είχε ξεγράψει την ευρωπαϊκή εργατική τάξη από τις επαναστατικές δυνάμεις.
Αυτό που δεν κατάλαβε κανείς από αυτούς τους κυρίους ήταν το γεγονός ότι η μακρά περίοδος καπιταλιστικής ανάπτυξης μετά το 1945 είχε μεταβάλει τον ταξικό συσχετισμό δυνάμεων και είχε ενδυναμώσει αποφασιστικά την Ευρωπαϊκή εργατική τάξη. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε μια ισχυρή ανάπτυξη της βιομηχανίας στην Γαλλία, η οποία οδήγησε σε ραγδαία ενδυνάμωση του προλεταριάτου και σταδιακή συρρίκνωση της αγροτικής τάξης.
Μία σχεδόν ειρηνική μετάβαση στον σοσιαλισμό θα ήταν δυνατή, αν οι ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος Γαλλίας είχαν δράσει σαν μαρξιστές. Μόνο η προδοσία των σταλινικών ηγετών, που αρνήθηκαν να πάνε τον αγώνα μέχρι, απέτρεψε την Γαλλική εργατική τάξη από το να πάρει την εξουσία.
Ο ρόλος των φοιτητών
Οι φοιτητές αποτελούν πάντα το ευαίσθητο βαρόμετρο των τάσεων που αναπτύσσονται στα βάθη της κοινωνίας. Στους μήνες πριν τον Μάη υπήρξε έντονη ζύμωση στους φοιτητές που αποκρυσταλλώθηκε σε μια σειρά διαδηλώσεων και καταλήψεων.
Αντιμέτωπος με μια αυξανόμενη παλίρροια φοιτητικών κινητοποιήσεων ο πρύτανης του επιφανούς πανεπιστήμιου της Σορβόννης αποφάσισε να το κλείσει μόλις για δεύτερη φορά σε 700 χρόνια. Η απόπειρα της αστυνομίας να εκκενώσει το προαύλιο της Σορβόννης στις 3 Μαΐου ήταν η σπίθα που χρειαζόταν. Ξεσπά βία στην «Quartier Latin» («Λατινική Συνοικία»). Την επόμενη μέρα τα μαθήματα στη Σορβόννη ακυρώθηκαν. Οι κύριες φοιτητικές οργανώσεις κάλεσαν σε αποχή διαρκείας. Στις 6 Μαΐου δοθήκαν νέες μάχες στην Quartier Latin: έγιναν 422 συλλήψεις και 345 αστυνομικοί και περίπου 600 φοιτητές τραυματίστηκαν. Η καταστολή προκάλεσε μαζική αγανάκτηση. Οργισμένοι φοιτητές ξήλωναν πεζοδρόμια για να πετάξουν πέτρες στην αστυνομία και δημιούργησαν οδοφράγματα στη βάση των παλιών καλών γαλλικών παραδόσεων. Φοιτητές σε πανεπιστήμια σε ολόκληρη τη χώρα δηλώνουν την συμπαράστασή τους. Την νύχτα της 10ης Μαΐου υπήρξε ολοκληρωτική εξέγερση στην Quartier Latin.
Κατά την διάρκεια της πρώτης εβδομάδας, οι ηγέτες του Κ.Κ.Γ. είχαν υποτιμήσει τους φοιτητές και οι συνδικαλιστές ηγέτες είχαν προσπαθήσει να τους αγνοήσουν. Όμως στις 11 Μαΐου, τα κύρια συνδικάτα, η CGT, η CFDT και το FEN κάλεσαν σε γενική απεργία για τις 13 του Μάη. Επιστρέφοντας εσπευσμένα στο Παρίσι, ο George Pompidou ανακοίνωσε την επαναλειτουργία της Σορβόννης την ίδια μόλις μέρα ως ένδειξη συμβιβασμού που θα απέτρεπε την κοινωνική έκρηξη. Οι μάζες του πληθυσμού όμως το εξέλαβαν σαν ένδειξη αδυναμίας και κινήθηκαν ακόμη πιο μπροστά.
Γενική Απεργία
Η ζύμωση ανάμεσα στους φοιτητές ήταν μόνο η πιο προφανής ένδειξη της δυσαρέσκειας στη γαλλική κοινωνία. Παρά την οικονομική ανάπτυξη, οι Γάλλοι καπιταλιστές είχαν ασκήσει ανελέητη πίεση στους εργάτες.
Η γενική απεργία στις 13 Μάη σηματοδότησε μια ποιοτική στροφή. Εκατοντάδες χιλιάδες φοιτητών και εργατών ξεχυθήκαν στους δρόμους το Παρισιού. Στις 18 Μαΐου οι ανθρακωρύχοι σταμάτησαν τη δουλειά και ακινητοποιήθηκαν όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς στο Παρίσι και σε δεκάδες άλλες μεγάλες πόλεις. Οι εργάτες πήραν το έλεγχο των αποθεμάτων πετρελαίου στη Νάντη. Φοιτητές, δάσκαλοι, επαγγελματίες, χωρικοί, επιστήμονες, ποδοσφαιριστές ακόμη και τα κορίτσια του Follies Bergères (οίκοι ανοχής), όλοι ριχτήκαν στον αγώνα.
Το κίνημα έπιασε την άρχουσα τάξη και τη κυβέρνηση κυριολεκτικά στον ύπνο. Είχαν τρομοκρατηθεί από το κίνημα των φοιτητών και τώρα αντιμετώπιζαν μια γενική απεργία με επαναστατικά χαρακτηριστικά. Η κυβέρνηση κατέρρεε και ο De Gaulle ήταν σε απόγνωση.
Όμως την κρίσιμη στιγμή οι ηγέτες των συνδικάτων προσέφεραν στον De Gaulle σανίδα σωτηρίας ανακοινώνοντας την πρόθεσή τους να διαπραγματευτούν με την ένωση εργοδοτών και την κυβέρνηση. Την ίδια στιγμή που πρόσφερε συμβιβασμό στους φοιτητικούς και εργατικούς ηγέτες, το κράτος συνέχισε με επιλεκτικές επιθέσεις εναντίων αυτών που αποκαλούσε ανατρεπτικά στοιχεία.
Ποιος τελικά έσωσε τον Ντε Γκωλ;
Όταν η αστική τάξη νιώθει ότι απειλείται να τα χάσει όλα, τότε είναι έτοιμη να κάνει μεγάλες υποχωρήσεις. Στράφηκε στα συνδικάτα και προσέφερε μεγάλες παραχωρήσεις όπως την αύξηση στους μισθούς, την μείωση των ωρών εργασίας, μείωση στο όριο ηλικίας για τις συντάξεις κ.τ.λ. ενώ σε μια προσπάθεια του να εξευμενίσει τους φοιτητές ο Πομπιντού έκανε δεκτή την παραίτηση του υπουργού Παιδείας.
Στις 27 Μαΐου η κυβέρνηση μαζί με την ηγεσία των συνδικάτων υπέγραψαν συμφωνία. Από κοινού οι ηγεσίες των συνδικάτων και του ΚΚ βρήκαν ως ευκαιρία τις μεγάλες παραχωρήσεις της αστικής τάξης και κάλεσαν τους εργαζόμενους και τους φοιτητές να θέσουν τέλος στον αγώνα τους, την στιγμή που οι συνθήκες ήταν ευνοϊκότερες από ποτέ για να συνεχίσουν προχωρώντας μέχρι την κατάληψη της εξουσίας. Στις αρχές του Ιουνίου, όλοι οι εργάτες είχαν γυρίσει στις δουλειές τους.
Ο Μάης του 1968 ήταν επανάσταση
Ο Τρότσκι εξηγούσε ότι επανάσταση είναι μια διαδικασία κατά την οποία οι άντρες και οι γυναίκες που στην καθημερινότητά τους ήταν απαθείς, γίνονται τα πιο μαχητικά στοιχεία της κοινωνίας και αισθάνονται ότι παίρνουν την μοίρα τους στα χέρια τους. Αυτό ακριβώς συνέβη και το Μάη του ’68 στην Γαλλία.
Αυτό που έλειπε όμως από το Μάη του ’68 ήταν η ηγεσία. Οι ηγεσίες των συνδικάτων και το Κομμουνιστικού Κόμματος, δηλαδή, δεν είχαν καμία προοπτική να πάρουν την εξουσία. Ο μόνος τους στόχος ήταν να τερματίσουν την απεργία όσο πιο σύντομα γινόταν. Η σταλινική και η συνδικαλιστική ηγεσία πλήρωσε την προδοσία της, αφού τους αρνήθηκαν όλα τα προνόμια που τους είχαν υποσχεθεί. Στον πρώτο γύρο των εκλογών τα Αριστερά Κόμματα έχασαν έδαφος ενώ στον δεύτερο γύρο η Δεξιά κέρδισε με σαρωτική πλειοψηφία.
Μια γενική απεργία είναι διαφορετική από μια οποιαδήποτε απεργία γιατί θέτει το ζήτημα της εξουσίας. Αυτό που χρειαζόταν ήταν να φτιάξουν επιτροπές αντιπροσώπων στα εργοστάσια και τις γειτονιές και να στοχεύουν στην δημιουργία μιας Εθνικής Επιτροπής, που θα έπαιρνε την εξουσία στα χέρια της.
Τελικά το κίνημα στην Γαλλία ηττήθηκε. Αλλά οι παραδόσεις του Μάη έμειναν χαραγμένες στην συνείδηση των εργατών στην Γαλλία αλλά και σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Σήμερα που το καπιταλιστικό σύστημα βρίσκεται σε κρίση, όλες οι αντιθέσεις του που χτίζονταν για είκοσι χρόνια θα βγουν στο προσκήνιο. Γεγονότα όπως αυτά στην Γαλλία θα επαναληφθούν σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα. Η επανάσταση είναι προ των πυλών!
Αυτό που δεν κατάλαβε κανείς από αυτούς τους κυρίους ήταν το γεγονός ότι η μακρά περίοδος καπιταλιστικής ανάπτυξης μετά το 1945 είχε μεταβάλει τον ταξικό συσχετισμό δυνάμεων και είχε ενδυναμώσει αποφασιστικά την Ευρωπαϊκή εργατική τάξη. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε μια ισχυρή ανάπτυξη της βιομηχανίας στην Γαλλία, η οποία οδήγησε σε ραγδαία ενδυνάμωση του προλεταριάτου και σταδιακή συρρίκνωση της αγροτικής τάξης.
Μία σχεδόν ειρηνική μετάβαση στον σοσιαλισμό θα ήταν δυνατή, αν οι ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος Γαλλίας είχαν δράσει σαν μαρξιστές. Μόνο η προδοσία των σταλινικών ηγετών, που αρνήθηκαν να πάνε τον αγώνα μέχρι, απέτρεψε την Γαλλική εργατική τάξη από το να πάρει την εξουσία.
Ο ρόλος των φοιτητών
Οι φοιτητές αποτελούν πάντα το ευαίσθητο βαρόμετρο των τάσεων που αναπτύσσονται στα βάθη της κοινωνίας. Στους μήνες πριν τον Μάη υπήρξε έντονη ζύμωση στους φοιτητές που αποκρυσταλλώθηκε σε μια σειρά διαδηλώσεων και καταλήψεων.
Αντιμέτωπος με μια αυξανόμενη παλίρροια φοιτητικών κινητοποιήσεων ο πρύτανης του επιφανούς πανεπιστήμιου της Σορβόννης αποφάσισε να το κλείσει μόλις για δεύτερη φορά σε 700 χρόνια. Η απόπειρα της αστυνομίας να εκκενώσει το προαύλιο της Σορβόννης στις 3 Μαΐου ήταν η σπίθα που χρειαζόταν. Ξεσπά βία στην «Quartier Latin» («Λατινική Συνοικία»). Την επόμενη μέρα τα μαθήματα στη Σορβόννη ακυρώθηκαν. Οι κύριες φοιτητικές οργανώσεις κάλεσαν σε αποχή διαρκείας. Στις 6 Μαΐου δοθήκαν νέες μάχες στην Quartier Latin: έγιναν 422 συλλήψεις και 345 αστυνομικοί και περίπου 600 φοιτητές τραυματίστηκαν. Η καταστολή προκάλεσε μαζική αγανάκτηση. Οργισμένοι φοιτητές ξήλωναν πεζοδρόμια για να πετάξουν πέτρες στην αστυνομία και δημιούργησαν οδοφράγματα στη βάση των παλιών καλών γαλλικών παραδόσεων. Φοιτητές σε πανεπιστήμια σε ολόκληρη τη χώρα δηλώνουν την συμπαράστασή τους. Την νύχτα της 10ης Μαΐου υπήρξε ολοκληρωτική εξέγερση στην Quartier Latin.
Κατά την διάρκεια της πρώτης εβδομάδας, οι ηγέτες του Κ.Κ.Γ. είχαν υποτιμήσει τους φοιτητές και οι συνδικαλιστές ηγέτες είχαν προσπαθήσει να τους αγνοήσουν. Όμως στις 11 Μαΐου, τα κύρια συνδικάτα, η CGT, η CFDT και το FEN κάλεσαν σε γενική απεργία για τις 13 του Μάη. Επιστρέφοντας εσπευσμένα στο Παρίσι, ο George Pompidou ανακοίνωσε την επαναλειτουργία της Σορβόννης την ίδια μόλις μέρα ως ένδειξη συμβιβασμού που θα απέτρεπε την κοινωνική έκρηξη. Οι μάζες του πληθυσμού όμως το εξέλαβαν σαν ένδειξη αδυναμίας και κινήθηκαν ακόμη πιο μπροστά.
Γενική Απεργία
Η ζύμωση ανάμεσα στους φοιτητές ήταν μόνο η πιο προφανής ένδειξη της δυσαρέσκειας στη γαλλική κοινωνία. Παρά την οικονομική ανάπτυξη, οι Γάλλοι καπιταλιστές είχαν ασκήσει ανελέητη πίεση στους εργάτες.
Η γενική απεργία στις 13 Μάη σηματοδότησε μια ποιοτική στροφή. Εκατοντάδες χιλιάδες φοιτητών και εργατών ξεχυθήκαν στους δρόμους το Παρισιού. Στις 18 Μαΐου οι ανθρακωρύχοι σταμάτησαν τη δουλειά και ακινητοποιήθηκαν όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς στο Παρίσι και σε δεκάδες άλλες μεγάλες πόλεις. Οι εργάτες πήραν το έλεγχο των αποθεμάτων πετρελαίου στη Νάντη. Φοιτητές, δάσκαλοι, επαγγελματίες, χωρικοί, επιστήμονες, ποδοσφαιριστές ακόμη και τα κορίτσια του Follies Bergères (οίκοι ανοχής), όλοι ριχτήκαν στον αγώνα.
Το κίνημα έπιασε την άρχουσα τάξη και τη κυβέρνηση κυριολεκτικά στον ύπνο. Είχαν τρομοκρατηθεί από το κίνημα των φοιτητών και τώρα αντιμετώπιζαν μια γενική απεργία με επαναστατικά χαρακτηριστικά. Η κυβέρνηση κατέρρεε και ο De Gaulle ήταν σε απόγνωση.
Όμως την κρίσιμη στιγμή οι ηγέτες των συνδικάτων προσέφεραν στον De Gaulle σανίδα σωτηρίας ανακοινώνοντας την πρόθεσή τους να διαπραγματευτούν με την ένωση εργοδοτών και την κυβέρνηση. Την ίδια στιγμή που πρόσφερε συμβιβασμό στους φοιτητικούς και εργατικούς ηγέτες, το κράτος συνέχισε με επιλεκτικές επιθέσεις εναντίων αυτών που αποκαλούσε ανατρεπτικά στοιχεία.
Ποιος τελικά έσωσε τον Ντε Γκωλ;
Όταν η αστική τάξη νιώθει ότι απειλείται να τα χάσει όλα, τότε είναι έτοιμη να κάνει μεγάλες υποχωρήσεις. Στράφηκε στα συνδικάτα και προσέφερε μεγάλες παραχωρήσεις όπως την αύξηση στους μισθούς, την μείωση των ωρών εργασίας, μείωση στο όριο ηλικίας για τις συντάξεις κ.τ.λ. ενώ σε μια προσπάθεια του να εξευμενίσει τους φοιτητές ο Πομπιντού έκανε δεκτή την παραίτηση του υπουργού Παιδείας.
Στις 27 Μαΐου η κυβέρνηση μαζί με την ηγεσία των συνδικάτων υπέγραψαν συμφωνία. Από κοινού οι ηγεσίες των συνδικάτων και του ΚΚ βρήκαν ως ευκαιρία τις μεγάλες παραχωρήσεις της αστικής τάξης και κάλεσαν τους εργαζόμενους και τους φοιτητές να θέσουν τέλος στον αγώνα τους, την στιγμή που οι συνθήκες ήταν ευνοϊκότερες από ποτέ για να συνεχίσουν προχωρώντας μέχρι την κατάληψη της εξουσίας. Στις αρχές του Ιουνίου, όλοι οι εργάτες είχαν γυρίσει στις δουλειές τους.
Ο Μάης του 1968 ήταν επανάσταση
Ο Τρότσκι εξηγούσε ότι επανάσταση είναι μια διαδικασία κατά την οποία οι άντρες και οι γυναίκες που στην καθημερινότητά τους ήταν απαθείς, γίνονται τα πιο μαχητικά στοιχεία της κοινωνίας και αισθάνονται ότι παίρνουν την μοίρα τους στα χέρια τους. Αυτό ακριβώς συνέβη και το Μάη του ’68 στην Γαλλία.
Αυτό που έλειπε όμως από το Μάη του ’68 ήταν η ηγεσία. Οι ηγεσίες των συνδικάτων και το Κομμουνιστικού Κόμματος, δηλαδή, δεν είχαν καμία προοπτική να πάρουν την εξουσία. Ο μόνος τους στόχος ήταν να τερματίσουν την απεργία όσο πιο σύντομα γινόταν. Η σταλινική και η συνδικαλιστική ηγεσία πλήρωσε την προδοσία της, αφού τους αρνήθηκαν όλα τα προνόμια που τους είχαν υποσχεθεί. Στον πρώτο γύρο των εκλογών τα Αριστερά Κόμματα έχασαν έδαφος ενώ στον δεύτερο γύρο η Δεξιά κέρδισε με σαρωτική πλειοψηφία.
Μια γενική απεργία είναι διαφορετική από μια οποιαδήποτε απεργία γιατί θέτει το ζήτημα της εξουσίας. Αυτό που χρειαζόταν ήταν να φτιάξουν επιτροπές αντιπροσώπων στα εργοστάσια και τις γειτονιές και να στοχεύουν στην δημιουργία μιας Εθνικής Επιτροπής, που θα έπαιρνε την εξουσία στα χέρια της.
Τελικά το κίνημα στην Γαλλία ηττήθηκε. Αλλά οι παραδόσεις του Μάη έμειναν χαραγμένες στην συνείδηση των εργατών στην Γαλλία αλλά και σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Σήμερα που το καπιταλιστικό σύστημα βρίσκεται σε κρίση, όλες οι αντιθέσεις του που χτίζονταν για είκοσι χρόνια θα βγουν στο προσκήνιο. Γεγονότα όπως αυτά στην Γαλλία θα επαναληφθούν σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα. Η επανάσταση είναι προ των πυλών!
Ελένη Δ.