Μύθοι για τον Μαρξισμό - Γ' μέρος

Τι γίνεται όμως με την ανθρώπινη φύση; Δεν είμαστε εκ φύσεως άπληστοι;

Το ζήτημα της λεγόμενης ''ανθρώπινης φύσης'' είναι ένα από τα συνηθέστερα επιχειρήματα κατά του σοσιαλισμού - αλλά είναι επίσης και ένα από τα πιο εύκολα να απομυθοποιηθούν.

Πολλοί πιστεύουν ότι ο τρόπος που σκέφτονται οι άνθρωποι ήταν ανέκαθεν ο ίδιος και πως πάντα θα σκεφτόμαστε με τον τρόπο που σκεφτόμαστε τώρα. Αλλά μερικά παραδείγματα θα δείξουν ότι τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Το θέμα είναι, ότι όπως όλα τα πράγματα στη φύση,η ανθρώπινη συνείδηση και η κοινωνία βρίσκονται πάντα σε μια κατάσταση αλλαγής. Ο Μαρξ εξήγησε πως ''οι συνθήκες καθορίζουν τη συνείδηση''. Με άλλα λόγια, το κοινωνικό μας περιβάλλον καθορίζει σε μεγάλο βαθμό πως σκεφτόμαστε. Για παράδειγμα, αν γεννιόμασταν χιλιάδες χρόνια πριν ως αγρότες στην Κίνα, η κοσμοθεωρία μας θα ήταν πολύ διαφορετική! Αν γεννιόμασταν αριστοκράτες στην Κίνα χιλιάδες χρόνια πριν, θα είχαμε επίσης διαφορετική άποψη των πραγμάτων σε σχέση με το αν ήμασταν αγρότες.

Τα ανθρώπινα όντα ανήλθαν στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας,όχι ανταγωνιζόμενοι μεταξύ τους και συνθλίβοντας ο ένας τον άλλον σε έναν αγώνα για ''να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλο'', αλλά μέσω της συνεργασίας. Μόνο μέσω της συνεργασίας ήταν σε θέση οι άνθρωποι να συνδυάσουν τους πόρους τους, για να κυνηγήσουν, να χτίσουν καταφύγια και τελικά να καλλιεργήσουν σοδειές και να εξημερώσουν ζώα κλπ.

Ας δούμε απλά το παράδειγμα του ανθρώπινου μωρού. Σε σύγκριση με ένα ελάφι, το οποίο μπορεί να σταθεί όρθιο και να τρέχει μέσα σε λεπτά από τη γέννησή του, οι νέοι άνθρωποι είναι εντελώς αβοήθητοι για χρόνια. Τα ανθρώπινα μωρά δε θα μπορούσαν να επιβιώσουν ούτε και για μερικές μέρες χωρίς τη βοήθεια άλλων. Από αυτήν την άποψη, οι πρωτόγονοι άνθρωποι χρειάζονταν να συνεργαστούν αν ήθελαν να επιβιώσουν από τα στοιχεία της φύσης, τα άγρια ζώα, να βρουν αρκετή τροφή για να φάνε κλπ. Για το συντριπτικά μεγαλύτερο χρονικό διάστημα της ανθρώπινης ύπαρξης, δεν υπήρχαν τάξεις και ζούσαμε από κοινού σε μικρές φυλές, διαμοιράζοντας τη δουλειά και τον πλούτο ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός.

Αν και επιφανειακά, φαίνεται ότι στις μέρες μας είμαστε όλοι ''άτομα'', η αλήθεια είναι πως είμαστε ακόμα περισσότερο εξαρτημένοι από χιλιάδες κυριολεκτικά, ίσως ακόμα και εκατομμύρια άλλους ανθρώπους ανά τον κόσμο. Μπορεί ο καθένας να σχεδιάσει ένα αυτοκίνητο, να εξορύξει και να επεξεργαστεί τα μέταλλα και τα άλλα υλικά που χρειάζονται, να χτίσει το εργοστάσιο και να συναρμολογήσει το αυτοκίνητο μόνος του; Θέτοντας και μόνο την ερώτηση, φαίνεται πόσο παράλογη είναι αυτή η ιδέα. Και τι γίνεται με το πετρέλαιο για να το κινήσει; Ή με τους δρόμους για να το οδηγήσει; Τι γίνεται με το φαγητό που τρώμε; Η λίστα συνεχίζεται και συνεχίζεται - και έχουμε αγγίξει μόνο την επιφάνεια. Είναι φανερό πως κάτω από τον καπιταλισμό, σχεδόν ο καθένας είναι έμμεσα συνδεδεμένος με όλους τους άλλους μέσω της παγκόσμιας αγοράς και της ανταλλαγής αγαθών.

Δουλεύουμε μαζί και ζούμε μαζί. Αλλά έχουμε αστυνομία τριγύρω 24 ώρες το 24ωρο ώστε να διασφαλίσει ότι δε θα σκοτώσουμε ο ένας τον άλλον; Τριγυρνάμε σκοτώνοντας ο ένας τον άλλον ώστε να ''να ξεπεράσουμε ο ένας τον άλλο''; Αν γινόταν αυτό, τότε δεν θα γινόταν ποτέ τίποτα και όλοι θα πεθαίναμε από την πείνα μέσα σε μερικές μέρες!

Τότε γιατί οι άνθρωποι έχουν αυτήν την παράξενη ιδέα ότι είμαστε όλοι ''άτομα''; Ξανά είναι οι συνθήκες που καθορίζουν τη συνείδηση. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς εξήγησαν πως σε οποιαδήποτε κοινωνία,η κυρίαρχη ιδεολογία ήταν αυτή της άρχουσας τάξης. Σήμερα, αυτή είναι η ιδεολογία των καπιταλιστών - μια ιδεολογία απληστίας και ανταγωνισμού.

Η καπιταλιστική τάξη κάνει ότι περνάει από το χέρι της για να επηρεάσει τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Μέσω της εκπαίδευσής μας, μέσω των ΜΜΕ, της θρησκείας κλπ, μεγαλώνουμε για να έχουμε τις αξίες του καπιταλιστικού συστήματος - την αντίληψη του να ''πατάς επί πτωμάτων'', η οποία υποστηρίζει πως ο μόνος τρόπος για να προχωρήσεις είναι να ποδοπατήσεις τους αντιπάλους σου. Μεγαλώνουμε για να αγνοούμε και να μη σκεφτόμαστε τίποτα για τους άστεγους, τους πεινασμένους, αυτούς που σκοτώνονται στον πόλεμο κλπ - ή στην καλύτερη περίπτωση να λέμε μια προσευχή για αυτούς και να δίνουμε μια μικρή ''ελεημοσύνη'' για να έχουμε ήσυχη τη συνείδησή μας.

Αυτές οι ''αξίες'' ωφελούν μόνο μια μικρή χούφτα ανθρώπων - τους υπέρ-πλούσιους καπιταλιστές!Οι υπόλοιποι, στις καθημερινές ζωές μας, δεν κερδίζουμε τίποτα από την ιδεολογία της απληστίας. Αυτό πού θέλουν οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ειρήνη, σταθερότητα, μια αξιοπρεπή δουλειά, αξιοπρεπές σύστημα υγείας και εκπαίδευσης, ελεύθερο χρόνο για οικογένεια και αγαπημένους κλπ. Μόνο η καπιταλιστική τάξη είναι που ευνοείται από τον ατομικό ανταγωνισμό μιας επιχείρησης με μια άλλη.

Μια από τις κύριες αντιθέσεις της καπιταλιστικής κοινωνίας είναι το ότι έχουμε κοινωνική παραγωγή - δηλαδή παράγουμε τα πράγματα που χρησιμοποιούμε κοινωνικά, όπως το παράδειγμα του αυτοκινήτου που δόθηκε παραπάνω - αλλά ατομική ιδιοποίηση του περίσσιου πλούτου που παράγεται. Με άλλα λόγια, παράγουμε πλούτο κοινωνικά, αλλά το κέρδος πηγαίνει στα χέρια μιας μικρής μειοψηφίας! Οι χιλιάδες εργάτες που πραγματικά ξέρουν πως να παράγουν αυτοκίνητα σε ένα εργοστάσιο δεν αποφασίζουν τι θα παράγουν και πόσο ή τι να κάνουν με τον επιπλέον πλούτο - η καπιταλιστική τάξη αποφασίζει.

Οι σοσιαλιστές θέλουν να τελειώσουν αυτήν την αντίθεση με το να καθιερωθεί ο κοινωνικός έλεγχος πάνω στον κοινωνικά παραγόμενο πλούτο. Αυτός ο πλούτος, που παράγεται από εργαζόμενους ανθρώπους, θα μπορούσε έπειτα να χρησιμοποιηθεί για να παρέχονται καλύτεροι μισθοί, ασφάλιση, υγεία, εκπαίδευση, ασφαλείς συνθήκες, νέα τεχνολογία που θα μπορούσε να μειώσει την εργάσιμη ημέρα κλπ.

Αυτό δεν είναι μια ουτοπική ιδέα - τα προαπαιτούμενα υλικά για αυτήν ήδη υπάρχουν. Το μόνο εμπόδιο είναι η επιρροή που έχει η καπιταλιστική τάξη στην πολιτική και οικονομική εξουσία. Μόνο η ενότητα της παγκόσμιας εργατικής τάξης μπορεί να βάλλει τέλος σε αυτήν την κατάσταση και να τελειώσει τον τρόμο, την υποβάθμιση, τη φτώχεια και την αστάθεια του καπιταλιστικού συστήματος μια για πάντα. Τότε, ένας καινούριος κόσμος θα ανοιχτεί.

Φανταστείτε ένα μωρό να γενιέται σε έναν κόσμο χωρίς πείνα, χωρίς ελλείψεις, χωρίς φτώχεια, χωρίς ανεργία κλπ. Με τέτοιες επαναστατικά διαφορετικές συνθήκες, θα είχαν μια εντελώς διαφορετική συνείδηση - δηλαδή θα έβλεπαν τον κόσμο με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο απ' ότι εμείς σήμερα. Στα πλαίσια του σοσιαλισμού, οι άνθρωποι θα εκλαμβάνουν ο ένας τον άλλον σαν ανθρώπους και όχι σαν προιόντα που αγοράζονται και πωλούνται.

Ο λόγος για τον τεράστιο όγκο προβλημάτων που υποφέρουμε στον καπιταλισμό είναι η έλλειψη απλά δεν υπάρχουν αρκετά για να μοιραστούν αφού ο καπιταλισμός πάρει το μερίδιό του.Για να πάρουμε ένα παράδειγμα από τη φύση - αν πάρεις 100 αρουραίους και τους βάλεις μέσα σε ένα κλουβί με αρκετό φαγητό για 100 αρουραίους και μετά λίγο παραπάνω, θα έχεις υπάκουα, φιλικά και κοινωνικά ζώα απέναντί σου. Αλλά αν βάλεις αυτούς τους ίδιους 100 αρουραίους σε ένα κλουβί με αρκετή τροφή μόνο για 50 από αυτούς, γρήγορα θα δεις την κατάσταση να μετατρέπεται σε ένα φονικό, άπληστο, ιδιοτελές όργιο βίας και αιματοχυσίας. Φυσικά οι άνθρωποι και η κοινωνία τους είναι πολύ πιο σύνθετοι και σε διαφορετικό επίπεδο από 100 αρουραίους σε ένα κλουβί εργαστηρίου, αλλά το παράδειγμα απεικονίζει ένα σημαντικό νόημα.

Όπως όλοι ξέρουμε, πολλή από την έλλειψη που υπάρχει παράγεται τεχνητά.Το πρόβλημα στον καπιταλισμό δεν είναι ότι παράγουμε πολύ λίγα, αλλά ότι η δυνατότητα της κοινωνίας να παράγει ξεπερνά τη δυνατότητά μας να αγοράζουμε· οι παραγωγικές δυνάμεις ξεπερνούν την αγορά· τα αγαθά στοιβάζονται σε αποθήκες και εργοστάσια μένουν αδρανή, και όλα αυτά επειδή οι άνθρωποι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν για να καταναλώσουν. Όπως είπε ο Μαρξ, στον καπιταλισμό υπάρχει το πρόβλημα της φτώχειας μέσα στην αφθονία.

''Η ανθρώπινη φύση'', όπως όλα τα πράγματα, βρίσκεται σε μια διαρκή κατάσταση αλλαγής. Το να δεχτεί κανείς ότι είναι χαραγμένη σε πέτρα για πάντα, δεν στέκει μπροστά και στην πιο απλή ανάλυση. Οι άνθρωποι έχουν δημιουργήσει θαυμαστές τραγωδίες, κωμωδίες, τραγούδια, ποιήματα, πίνακες ζωγραφίκης, γλυπτά και αμέτρητες άλλες εκφράσεις καλλιτεχνικής δημιουργικότητας οι οποίες είναι αντανάκλαση της κοσμοθεωρίας μας που αλλάζει σε κάθε δεδομένο χρόνο. Απλά ας κάνουμε μια βόλτα μέσα σε ένα μουσείο τέχνης, επιστήμης ή Ιστορίας και θα δούμε την συνείδηση της ανθρωπότητας που αλλάζει, γραφικά απεικονισμένη. Όπως εξήγησε ο Μαρξ, ''οι φιλόσοφοι ερμήνευσαν τον κόσμο με διάφορους τρόπους - το θέμα όμως, είναι να τον αλλάξουμε''. Και με αυτόν τον αλλαγμένο κόσμο, ο τρόπος σκέψης μας θα αλλάξει επίσης!

Τέλος

Μέλπω Α., Νίκος Σ., Μάχη Κ., Νίκος Θ.